Trong những năm gần đây, việc lựa chọn giữa đại học và cao đẳng đã trở thành một trong những vấn đề gây tranh cãi trong giáo dục. Theo xu hướng xã hội, đại học thường được coi là “con đường sáng giá” để dẫn đến thành công và vị thế cao trong xã hội. Tuy nhiên, số lượng sinh viên đại học thất nghiệp hoặc làm trái ngành ngày càng tăng cho thấy có sự thiếu cân bằng giữa lượng sinh viên tốt nghiệp và nhu cầu thực tế của thị trường lao động. Mặt khác, các chương trình cao đẳng với tỷ lệ thực hành chiếm đến 70% đang cung cấp một nền tảng đào tạo gần gũi với công việc thực tế, nhưng lại không được quan tâm đúng mức.
Vậy, liệu học đại học hiện nay có còn tốt, hay cao đẳng với phương pháp đào tạo thực tiễn có thể là lựa chọn hợp lý hơn?
1.Tại sao học sinh lại chọn đại học?
1.1 Áp lực từ gia đình và xã hội
Đối với nhiều gia đình Việt Nam, việc có con học đại học được xem là niềm tự hào và chứng tỏ sự thành công trong việc nuôi dạy con cái. Đại học thường được xem là con đường đưa con người đến với tri thức và cơ hội cao hơn. Điều này dẫn đến áp lực vô hình mà nhiều học sinh phải đối mặt: Họ cảm thấy cần phải vào đại học để không làm cha mẹ thất vọng và để được coi trọng trong xã hội.
1.2 Quan niệm sai lầm về giá trị bằng cấp
Rất nhiều học sinh và phụ huynh tin rằng bằng đại học là bảo chứng cho việc làm và lương cao. Sự phổ biến của quan niệm này đã dẫn đến việc các bạn trẻ, thay vì chọn lựa ngành nghề phù hợp với khả năng và sở thích, lại chọn đại học chỉ vì “được xã hội trọng vọng”.
1.3 Thiếu thông tin và sự hướng nghiệp không đúng đắn
Sự hướng nghiệp trong các trường phổ thông còn hạn chế, nhiều học sinh không có đầy đủ thông tin về những ngành nghề đang có nhu cầu cao và đặc biệt là những lợi ích mà giáo dục nghề nghiệp và cao đẳng có thể mang lại. Do đó, học sinh thường nghĩ rằng đại học là con đường duy nhất để có một tương lai ổn định.
2. Sự thực về chất lượng đào tạo và cơ hội việc làm của sinh viên đại học
2.1 Chương trình đào tạo lý thuyết và sự thiếu thực hành
Phần lớn chương trình đào tạo đại học hiện nay nặng về lý thuyết và thiếu sự liên kết với thực tế. Nhiều sinh viên tốt nghiệp đại học gặp khó khăn trong việc áp dụng kiến thức vào công việc vì chưa có đủ kinh nghiệm thực hành.
2.2 Tình trạng thất nghiệp và làm trái ngành
Tỷ lệ thất nghiệp và làm trái ngành của sinh viên tốt nghiệp đại học ngày càng cao. Điều này cho thấy rằng, dù có bằng cấp nhưng không phải tất cả đều có cơ hội việc làm tốt. Nguyên nhân phần nào là do nền kinh tế hiện nay cần nhiều lao động có tay nghề cao thay vì chỉ có kiến thức lý thuyết.
Trong quá khứ, bằng đại học từng được xem là tiêu chuẩn vàng trong việc xác định vị thế và năng lực của một cá nhân, mở ra cánh cửa đến những công việc ổn định với mức thu nhập tốt. Tuy nhiên, trong bối cảnh thị trường lao động biến động và công nghệ phát triển nhanh chóng, những yêu cầu đặt ra cho người lao động đã thay đổi rõ rệt. Các doanh nghiệp ngày càng tìm kiếm những cá nhân có tay nghề vững vàng, có khả năng áp dụng ngay kiến thức vào thực tiễn và không mất quá nhiều thời gian đào tạo lại. Những kiến thức lý thuyết đơn thuần, nếu không được thực hành và rèn luyện kỹ năng, sẽ sớm trở nên lạc hậu hoặc thiếu tính ứng dụng trong công việc thực tế.
Một trong những nguyên nhân sâu xa của hiện tượng thất nghiệp và làm trái ngành này là do hệ thống giáo dục hiện tại vẫn nặng về lý thuyết mà thiếu đi sự gắn kết với nhu cầu của thị trường lao động. Nhiều chương trình học vẫn còn chú trọng quá nhiều vào kiến thức sách vở mà chưa quan tâm đầy đủ đến việc trang bị kỹ năng nghề nghiệp. Hệ quả là nhiều sinh viên ra trường thiếu tự tin khi bước vào thị trường lao động, phải chấp nhận những công việc không đúng với chuyên môn hoặc phải cạnh tranh khốc liệt để tìm kiếm cơ hội.
Thực tế cho thấy, những ngành nghề yêu cầu kỹ năng thực tiễn và tay nghề chuyên môn cao như cơ khí, điện tử, công nghệ thông tin, hoặc các ngành dịch vụ, đang thiếu hụt nguồn nhân lực trầm trọng. Điều này mở ra cơ hội lớn cho những bạn trẻ có sự đầu tư đúng đắn vào tay nghề và kỹ năng nghề nghiệp ngay từ khi ngồi trên ghế nhà trường. Xu hướng này cũng đặt ra một thông điệp quan trọng: bằng cấp chỉ là một yếu tố, và điều mà thị trường lao động hiện nay cần nhất là những cá nhân sẵn sàng làm việc, thành thạo kỹ năng và có tinh thần trách nhiệm cao.
Giới trẻ cần tỉnh táo và cân nhắc kỹ càng khi lựa chọn con đường phát triển cho mình. Việc đặt nặng bằng cấp hay chạy theo xu hướng ngành học “hot” có thể mang lại danh tiếng tạm thời nhưng không đảm bảo sự bền vững. Thay vào đó, việc trang bị cho bản thân kỹ năng thực hành và kinh nghiệm thực tế sẽ là chìa khóa để có được vị thế vững vàng trong thị trường lao động hiện đại.
2.3 Giá trị thực sự của bằng cấp đại học
Một câu hỏi đặt ra là, liệu bằng cấp đại học có thực sự là thước đo duy nhất của sự thành công? Có những trường hợp thành công không dựa vào bằng cấp mà vào khả năng tự học và rèn luyện kỹ năng thực tế. Như vậy, học đại học không còn là sự đảm bảo tuyệt đối cho thành công trong công việc và cuộc sống.
3. Giáo dục cao đẳng và những lợi ích thực tiễn
3.1 Chương trình đào tạo chú trọng thực hành
Chương trình học Cao đẳng thường bao gồm khoảng 70% thời gian cho thực hành, giúp sinh viên nhanh chóng nắm bắt kỹ năng công việc và sẵn sàng tham gia thị trường lao động ngay sau khi tốt nghiệp. Điều này đặc biệt có ý nghĩa đối với các ngành công nghiệp, công nghệ và dịch vụ, nơi kỹ năng thực hành có giá trị hơn kiến thức lý thuyết thuần túy.
3.2 Thời gian học ngắn và chi phí hợp lý
Học Cao đẳng thường kéo dài khoảng 2-3 năm, ngắn hơn so với chương trình Đại học. Điều này giúp sinh viên giảm thiểu chi phí học tập, sớm tham gia vào thị trường lao động và tích lũy kinh nghiệm thực tế. Với sự ra đời của nhiều trường Cao đẳng chất lượng, sinh viên có thể nhận được nền giáo dục chất lượng với chi phí hợp lý hơn.
3.3 Nhu cầu thị trường lao động đối với lao động tay nghề cao
Nhiều ngành công nghiệp hiện nay đang thiếu hụt nguồn lao động có tay nghề cao. Các ngành như cơ khí, điện tử, xây dựng, và dịch vụ yêu cầu những người lao động có kỹ năng thực hành tốt. Do đó, học cao đẳng có thể giúp sinh viên tìm được việc làm ổn định và phù hợp ngay sau khi tốt nghiệp.
4. Thực trạng thị trường lao động và mối liên hệ với sự lựa chọn giữa đại học và cao đẳng
4.1 Mất cân đối giữa cung và cầu lao động
Việc quá nhiều học sinh chọn học đại học dẫn đến sự dư thừa về cung lao động có bằng đại học, trong khi đó thiếu hụt nghiêm trọng lực lượng lao động có kỹ năng thực hành. Đây là một trong những nguyên nhân gây ra tình trạng thất nghiệp ở nhóm sinh viên mới ra trường.
4.2 Hệ quả của “thừa thầy thiếu thợ”
Nền kinh tế không thể phát triển bền vững nếu thiếu đi các lao động tay nghề cao. Nhiều công ty, nhà máy và xí nghiệp cần những nhân viên có thể thực hiện công việc ngay mà không cần đào tạo lại. Việc ưu tiên đại học mà bỏ qua giáo dục nghề nghiệp đã khiến nhiều ngành công nghiệp gặp khó khăn trong việc tuyển dụng lao động.
Kết luận
Việc lựa chọn giữa học đại học và cao đẳng là một quyết định quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến tương lai nghề nghiệp của mỗi học sinh. Tuy nhiên, học đại học không phải là lựa chọn duy nhất và tối ưu cho tất cả. Giáo dục cao đẳng và nghề nghiệp mang lại những lợi ích thiết thực và đáp ứng được nhu cầu thực tế của thị trường lao động.
Học sinh và phụ huynh nên có cái nhìn cân nhắc và toàn diện hơn về tương lai nghề nghiệp, thay vì chỉ chạy theo xu hướng xã hội. Giá trị của giáo dục không nằm ở bằng cấp, mà ở khả năng áp dụng kiến thức vào thực tế và mang lại giá trị cho xã hội.
Học cao đẳng là một lựa chọn thực tiễn và phù hợp cho nhiều ngành nghề có tính ứng dụng cao như tại Trường Cao đẳng Công thương Miền Trung. Trường Cao đẳng Công thương miền Trung tự hào là trường duy nhất khu vực Nam Trung Bộ tiến thẳng vào trung kết cuộc thi Robocon 2 năm liên tiếp. Trường Cao đẳng Công Thương miền Trung là trường công lập trực thuộc Bộ Công Thương, với bề dày thành tích 45 năm Nhà trường luôn không ngừng phát triển và ngày càng lớn mạnh, nhiều thế hệ cán bộ, giảng viên, giáo viên đã và đang đồng hành cũng Nhà trường bằng lòng nhiệt tình, với sự khát vọng, say mê, không mệt mỏi vì mục tiêu góp phần vào sự nghiệp đào tạo nguồn nhân lực cho sự phát triển kinh tế, xã hội khu vực miền Trung, Tây Nguyên và trên toàn quốc. 
